Hete huurhuizen | Nieuwsbrief #4

Energie en wonen Kennis delen Vernieuwing realiseren

Khymo Moestadja (zij/haar)

Transitiemaker

Ha lekker, de zomer. Vakantie, het leven verplaatst zich naar buiten. Maar ook: hitte. Steeds vaker en steeds erger – vooral in de stad. Dat de gebouwde omgeving moet verduurzamen, dat weten we nu wel. En dat vergroening daarin een belangrijke rol speelt ook. Maar wist je ook dat we in de transitie naar koelere steden veelal de mensen overslaan die vastzitten in een te heet huurhuis?

In deze nieuwsbrief vertel ik over hitte én erkennen. Want we zien sommige bevolkingsgroepen over het hoofd. De klimaattransitie kan eerlijker verlopen. En beleid speelt hierin een belangrijke rol.

Hitte treft niet iedereen in de stad op dezelfde manier.

Sommige mensen wonen in een groene en dus koele buurt, met een tuin en/of een goed geïsoleerd huis. Zij ervaren een hittegolf op een andere manier dan mensen met slechte isolatie, zonder zonwering of (groene) tuin en in een stenige wijk. Vaak wijken met veel (sociale) huurwoningen. In deze wijken kan de binnentemperatuur tot wel 7 graden warmer zijn.

Ik werk zelf in het Amsterdamse stadsdeel Zuidoost, als wijkaanjager klimaatadaptatie. Het lijkt er groen [plaatje]. Maar kijk je naar de huizen, de kwaliteit en toegankelijkheid van dat groen, dan valt het koeleffect flink tegen.

Het merendeel van de mensen woont in galerijflats uit de jaren ’60 en ’70, met alleen ramen en deuren aan de openbare galerijkant. De enige ventilatieoptie die veel flatbewoners hebben is dus hun voordeur en/of ramen ’s nachts openhouden. En de kwaliteit en toegankelijkheid van het groen is met de jaren steeds minder geworden. Vanwege veiligheid en zichtlijnen zijn veel bomen, speeltoestellen en bankjes weggehaald. Wat er overblijft; gras met hier en daar een enkele boom. Geen uitnodigende plek in de schaduw om aan de hitte te ontsnappen.

De woningen verbouwen is geen oplossing voor de korte termijn. Elementen toevoegen wel. Groen is een natuurlijke airco: de schaduw en de verdamping van water doen de (gevoels)temperatuur zakken. Low effort, high impact zou je denken.

Hardnekkige vooroordelen staan koel en groen in de weg.

Groene gevels en zonwering kunnen zo’n 5 graden schelen. Maar aan groene gevels kleeft het hardnekkige vooroordeel dat planten de gevels beschadigen. Dit is alleen zo bij historische gevels met kalkmortel, en dat wordt al 100 jaar niet meer gebruikt. De rest kan een wingerd prima aan (die voegt zelfs kalk toe). En anders is klimbegeleiding een oplossing.

Voor zonwering moet je boren. En dat vinden woningcorporaties spannend. Een huurder dat zelf laten doen is een no-go en om het op schaal uit te voeren kost veel geld. Resultaat: bijna geen zonweringbij huurwoningen.

Zuidoost is een voorbeeld van een stadsdeel waarin veel (sociale) problemen samenkomen. Sociale uitsluiting, laaggeletterdheid en wantrouwen naar de overheid. Deze ongelijkheid . En zo zijn er veel meer wijken in Nederland waar bewoners minder baat hebben van het huidige beleid – en meer last van onder meer hitte.

Hoe maken we huurwoningen koeler?

En hoe zorgen we dat we middelen eerlijk verdelen? Als ik kijk naar mijn ervaringen in Zuidoost, dan is dit wat ons te doen staat:

Eerlijke processen: Geef bewoners een stoel aan tafel, laat ze meebeslissen over maatregelen die hen aangaan. Abstracte termen zoals hittestress en klimaatadaptatie worden zo weer echte verhalen van echte mensen. En zorg dat iedereen toegang heeft tot je informatie. Zo organiseren we deze zomer drie Engelstalige workshops voor de Nigeriaanse community in Zuidoost samen met Otas Elum van het EGK Centre. Hij is onmisbaar omdat hij de informatie toegankelijk maakt voor deze bevolkingsgroep.
Eerlijke relaties & respectvolle interacties: Organiseer een hittesessie met woningcorporaties, om uit te wisselen welk beleid men voert. Bij de laatste sessie in Zuidoost waren zowel collega’s van beleid als wijkbeheerders.. Zo herziet Eigen Haard bijvoorbeeld hun groenegevelbeleid. En ga met een hitteactie de wijken in. Spreek met bewoners over hitte en laagdrempelige verkoelende oplossingen. Bijvoorbeeld zonwerende folie op die je met zuignapjes op het raam vastmaakt, maar ook kierstandhouders voor deurbeveiliging en ventilatoren. Een druppel op een gloeiende plaat misschien, maar met onze hitteactie hebben we heel wat mensen geholpen én hun zorgen en behoeftes gehoord. Dat geeft ons input voor eerlijke processen en verdeling van middelen.
Impact op welzijn: Zoek de samenwerking. Team Wonen, team Sociaal of team Gezondheid: ze zijn allemaal belangrijk bij het thema ‘hitte in de stad’. Je signaleert focuswijken makkelijker en biedt bewoners oplossingen vanuit verschillende hoeken, en kan beter rekening houden met ongelijke impact bij gelijke omstandigheden. In Rotterdam werkt het team Klimaatadaptatie nu met team Gezondheid, juist omdat een toekomstbestendige woning ook veel positieve gezondheidseffecten heeft.
Eerlijke verdeling van middelen: Kijk naar je subsidiebeleid. Veel gemeentelijke subsidies focussen op groen/blauw in de buitenruimte. En dan met name tuinen van koopwoningen. Maar wat als je een appartement met balkon huurt? De groene subsidies voor de aankoop van plantjes kan alleen als je een tuin hebt, dit terwijl je op balkons ook een groene en koele oase kan creëren. Veel bewoners ervaren wel hittestress, maar kunnen geen aanspraak maken op deze subsidies.

Tot slot: aan de slag

We moeten aan de slag om ook onze hete stadsdelen, wijken en huurhuizen te verkoelen. Erkennen dat niet iedereen hitte op dezelfde manier ervaart is een goed startpunt. Vervolgens is een hittesessie waarin er wordt nagedacht over de vraag ‘wie profiteert van deze maatregelen of dit beleid, en wie niet?’ een volgende stap. Ik deel graag mijn ervaring met je, of help je om een hittesessie te organiseren. En wil je meer weten over wat ik in praktijk heb gezien en gedaan? Mail me vooral.

Vraag voor vandaag

Vraag voor vandaag: Heb je een goed voorbeeld van een laagdrempelige oplossing voor hete huurhuizen? Deel ‘m met Khymo. Want goede, groene oplossingen verdienen aandacht.