De dagelijkse transitiepraktijk is weerbarstig – en mateloos interessant. Een aantal van onze transitiemakers pioniert in die praktijk. De een zet een burgerboerderij op, de ander een biologische zelfoogsttuin. Er ontstaat een nieuwe leefgemeenschap en er wordt circulair zelfgebouwd. En dan is er nog Squarewise zelf: steward owned and learning.
Onze inzichten, lessen en ervaringen delen we maandelijks in ‘De oogst’. Elk seizoen checken we in bij onze collega’s die – veelal letterlijk – met hun voeten in de modder staan.
Deze editie: zomer op De Kleverbergh. Het seizoen waarin alles in het licht komt te staan. Dat wat je hebt opgebouwd in de eerste helft van het jaar. En ook dat wat niet kloppend of passend (meer) is.
Leonie en Marcel wonen met hun kinderen op regeneratief landgoed De Kleverbergh. Opgericht eind 2022 is het gebied volop in ontwikkeling. De grootste uitdaging de afgelopen tijd: samen de energie erin houden om bergen werk (en materiaal) te blijven verzetten.
De Kleverbergh is nog lang niet af. Van de beoogde 18 huishoudens, zijn er nu 14 gevonden en wonen er nu 9 op het terrein. Alle woningen zijn tijdelijk: de biobased, natuurinclusieve huizen moeten nog gebouwd worden. Van tweedehands materialen.
Als we Leonie spreken hebben de bewoners net een enorme lading houten spanten verwerkt. Deze zijn twee jaar geleden ‘geoogst’ bij Wienerberger, de baksteenfabrikant om de hoek. De balken zijn 100 jaar oud en zaten vol met spijkers en schroeven. Elke maand wordt een dag geploeterd om het hout weer bruikbaar te maken; demonteren, ontspijkeren, sorteren. ‘En ondertussen kwam de gemeente polsen wat die berg “troep” te betekenen had: dit zou toch een mooi landgoed worden?’
Ontspijkeren in de oude manege
De koop riep de vraag op: wat is een acceptabele prijs voor gebruikt materiaal? De aanschaf is goedkoper, maar de benodigde mensuren om het klaar te maken voor hergebruik, drijven de kostprijs flink op. Oud hout is sterk, heeft een verhaal en voorkomt gebruik van nieuw materiaal. Hoe tel je dat mee? En nog een uitdaging: hoe toon je de kwaliteit aan? Zijn die oude balken écht betrouwbaar? ‘Dat wordt nog een mooie hoofdbreker in het kader van de Wet kwaliteitsborging,’ lacht Leonie.
Iedereen die instapt in het project, wil onderdeel zijn van een regeneratief landgoed. Maar gaandeweg blijken mensen daar toch een ander beeld bij te hebben. ‘We hebben een brondocument, maar de werkelijkheid is veel gedetailleerder. Er is altijd ruimte is voor meerdere interpretaties – en botsende belangen,’ vertelt Leonie. ‘Bijvoorbeeld over de manier om het land te bewerken: met paarden, zodat je geen fossiele machines gebruikt, of zijn wij gelijk aan alle dieren en mogen we ze dus niet zo maar ‘gebruiken’? Of de betekenis van eigendom, daar kun je heel verschillend over denken. En dat geeft frictie. Maar de groep groeit ook steeds meer in het omgaan met verschillen.
Vieren van het harde werk
‘Uiteindelijk is samenleven ook andere visies tolereren. Als je snapt waarom iets belangrijk is voor iemand anders, ontstaat er ruimte.’
(Willen) wonen op de Kleverbergh betekent: echt je schouders eronder zetten. Letterlijk. En dat is voor sommigen, soms, te zwaar. Zelfs de lange adem heeft af en toe een adempauze nodig. Het helpt Leonie dat ze er al woont. ‘Zodat je ook de lusten ervaart, de energie van het samenwerken. En dat je makkelijk kunt afwisselen tussen werktijd en vrije tijd.’ Want dat is toch de grootste schaarste: tijd om aan het gebied te werken. ‘Hier gaat het niet om kapitaal, maar om capaciteit.’
De uitdaging waar de groep nu voor staat is de keuze tussen vertragen of versnellen. ‘Vertragen zodat we onszelf niet uitputten, dingen weloverwogen en met aandacht zelf kunnen doen. Versnellen door meer aan anderen over te laten – en daarmee ook een deel van de controle los te laten over wat het precies wordt.’
‘Na de zomer gaan we echt volle bak materiaal verzamelen voor onze woningen. Slooplocaties afstruinen, materialen schoonmaken en goed opslaan.’ En voor Leonie betekent de herfst ook het in bedrijf brengen van de nieuwe voedselverwerkinghub. Om de oogst van de zomer om te zetten in voedsel (en energie) voor de winter.
Tot in de herfst.
Leonie van der Steen is transitiemaker én pionier. Ze is één van de bewoners van De Kleverbergh, vlakbij Nijmegen. Voor Squarewise werkt Leonie aan de transitie naar biobased en circulair bouwen.
Wil je hier meer over weten? Leonie praat je graag bij: leonie@squarewise.nl
