Foto: Karim voor zijn huis in Oosterwold
Onze transitiemakers pionieren graag in de praktijk. We ondernemen, zetten nieuwe initiatieven op, bouwen gemeenschappen. Zo zetten we vernieuwing in gang die onze opdrachtgevers en partners vaak (nog) niet durven vragen. Collega Aylin Özalp bezoekt de plekken waar Squarewise’ transitiepioniers aan de toekomst werken. Wat werkt? Wat niet? En wat zegt dat over het systeem dat we met elkaar hebben gecreëerd?
Vandaag: Karim Maarek over Oosterwold, een experimentele, zelfvoorzienende woonwijk.
“We zijn in Oosterwold, een gebied tussen Almere en Zeewolde waar uiteindelijk 15.000 woningen, bedrijven, voorzieningen, stadslandbouw en groen- en waterstructuren komen. De overheid doet hier zo min mogelijk en laat het aan de initiatiefnemers over om het gebied in te richten. Alles, van bouwen tot voedselproductie, is de verantwoordelijkheid van de bewoners – dat is uniek in de wereld!
Er zijn wel kaders van de overheid, maar die zijn minimaal. Zo is vijftig procent van elke kavel bestemd voor stadslandbouw, zodat Oosterwold zelfvoorzienend kan worden. Ook moet er tussen de kavels een pad van minimaal twee meter breed vrij blijven. Dat zorgt ervoor dat er in de loop der tijd een netwerk van openbare paden ontstaat waar mensen kunnen lopen en fietsen.
Oosterwold kan wel eens een plek worden waar we een heel goed doorkijkje krijgen naar de toekomst: leven in harmonie met onszelf, met elkaar en de omgeving.”
“Je krijgt hier een doorkijkje naar de toekomst: leven in harmonie met onszelf, elkaar en de omgeving”
“In Oosterwold ontstond de behoefte om de macht van projectontwikkelaars te doorbreken. Traditioneel maximaliseren zij hun winst, door zoveel mogelijk te bouwen en de grondprijzen op te drijven, terwijl ze diezelfde grond voor een schijntje van agrariërs kochten. Gelukkig vonden de gemeenten, provincie, Rijksvastgoedbedrijf en waterschap elkaar om daar iets tegen te doen. Particuliere initiatiefnemers krijgen nu de kans om het gebied duurzaam te ontwikkelen.
Oud-wethouder Adri Duivesteijn legde de basis voor deze vernieuwende ‘organische gebiedsontwikkeling’, waarin natuur, water, bebouwing en voorzieningen in een stadswijk samenkomen. Oosterwold kan een toonbeeld zijn van toekomstbestendig bouwen: een wijk die niet alleen zelfvoorzienend is in voedsel en energie, maar het overschot daarvan ook voorbij de wijkgrenzen levert. Waar de biodiversiteit alle ruimte krijgt en de natuur floreert – terwijl er mensen wonen.
Alle voorwaarden zijn aanwezig, maar het ontstaat niet vanzelf. Het huis dat we zelf aan het bouwen zijn bestaat grotendeels uit biobased bouwmaterialen en is hartstikke energiepositief. Maar er zijn ook mensen die andere keuzes maken. Daar mogen we samen in sturen – wat mij betreft met een actieve overheid die stimuleert en faciliteert, zonder het over te nemen.”
“In Oosterwold wordt individueel initiatief gestimuleerd. Zo is iedereen verantwoordelijk voor stadslandbouw op vijftig procent van hun kavel. In de praktijk komt dat nog niet goed van de grond; mensen zijn druk met andere dingen – onze eigen moestuin is ook al drie seizoenen overwoekerd. Collectief initiatief is lastig. En in deze opzet worden individualistische keuzes benadrukt, wat niet altijd werkt.
Hier zie ik mijn rol: als Deep Democracy-facilitator* kan ik helpen collectieve waarden tot uiting te laten komen. We zijn als buurt bijvoorbeeld verantwoordelijk voor de aanleg van de weg naar onze kavels. De kostenverdeling heeft op sommige plekken geleid tot burenruzies, tot aan de rechter toe. In onze buurt niet: in één diep democratisch gesprek hebben we binnen anderhalf uur unaniem over de kostenverdeling besloten.
Ons uitgangspunt bleek: iedereen verdient een goede prijs, maar we vechten niet te hard voor onszelf. We vinden het net zo belangrijk dat we het leuk hebben met elkaar.”
“Creëer je ruimte voor initiatief, dan komt er een enorme energie en potentieel vrij dat we voor transities veel te weinig benutten”
“Als je ruimte creëert voor initiatief, komt er een enorme energie en potentieel vrij dat we voor transities veel te weinig benutten. Beleidsmakers voelen vaak de behoefte om grip te houden of te sturen op de opgaven, omdat die zo groot zijn. Ze voelen zich – uiteraard – verantwoordelijk voor een goede afloop. Maar we moeten het potentieel van de gemeenschap veel meer benutten. Mensen willen heel graag, en als je ze de ruimte geeft, gaan ze zelf hun potentieel vervullen. Een beetje bijsturen met kaders kan zeker helpen, maar we kunnen het veel meer samen doen dan we denken.”
“Alle grote opgaven die we met elkaar te doen hebben, komen samen in een plek. Met een gebiedsgerichte focus kunnen we al die opgaven gezamenlijk aanpakken. Zo is de Karavaan der Liefde geboren: we organiseren een proces dat van plek naar plek reist om integrale gebiedsontwikkeling aan te zwengelen, zodat transities versneld worden. De eerste editie is natuurlijk hier, in Oosterwold.
De Karavaan verbindt gemeenschappen, stimuleert samenwerkingen en bouwt regeneratieve systemen. We stellen bewoners, ondernemers, overheden en ontwikkelaars in staat om samen te werken aan maatschappelijke vraagstukken. Zo ontstaat er een positieve veranderbeweging, die blijvende impact heeft in de gebieden waar de Karavaan komt. Duurzaamheid is niet zo moeilijk als je samen stuurt.”
“We kunnen het veel meer samen doen dan we denken”
Karim Maarek is naast transitiemaker ook Deep Democracy-instructor bij Human Dimensions. *In het kort: Deep Democracy is een methode om de wijsheid van de groep maximaal te benutten en gezamenlijk in beweging te komen.
Dankzij Karim zijn inmiddels veel transitiemakers getraind in deze methode. We passen Deep Democracy graag toe in onze projecten, zoals bij de gemeenten Amsterdam en Nieuwegein. Wil je meer weten hierover? Neem contact op met Karim via karim@squarewise.nl.
De Karavaan der Liefde is een versnellingstraject voor grote maatschappelijke vraagstukken en transities – landelijk, regionaal of lokaal. We brengen bewoners, ondernemers en beleidsmakers samen om te werken aan gebiedsopgaven zoals de energietransitie, natuurinclusief en biobased bouwen, regeneratieve landbouw en duurzame voedselketens. Door te zorgen dat er méér, beter en integraler gewerkt wordt, sámen met de hele gemeenschap alle stakeholders. De Karavaan is een initiatief van Karim Maarek en wordt georganiseerd door Squarewise en The Turn Club.
Heb jij in jouw gebied opgaven die je in gezamenlijkheid wilt oppakken, maar lukt dat niet goed? Wil je meewerken, op een andere manier een bijdrage leveren of meer weten? Neem contact op met transitiemaker Charlotte Derksen, via charlotte@squarewise.nl!
